Phóng sự Mang thai, nạo phá thai ở trẻ vị thành niên ngày càng tăng: Nguyên nhân và những hậu quả đáng tiếc

Theo báo cáo công bố cuối năm 2022 của Vụ Sức khỏe Bà mẹ Trẻ em (Bộ Y tế), số ca mang thai tuổi vị thành niên từ 15-19 tuổi chiếm 2,5-3% tổng số phụ nữ mang thai. Mỗi năm có thêm 3.000 ca phá thai ở tuổi vị thành niên tại các cơ sở y tế công lập. Con số phá thai thực tế có thể cao hơn rất nhiều do hơn 40% ca phá thai ở Việt Nam được thực hiện ở cơ sở tư nhân.

Theo y học, độ tuổi sinh đẻ lý tưởng nhất của phụ nữ là từ 21 đến 35 tuổi khi cơ thể đã phát triển hoàn thiện, tâm lý ổn định, sẵn sàng cho thiên chức làm mẹ. Nhưng trong thực tế, ngày càng nhiều trường hợp mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên. Do cơ thể chưa hoàn toàn phát triển nên mang thai ở tuổi vị thành niên khiến các bé gái gặp phải những nguy cơ với sức khỏe như dễ bị thiếu máu, tiền sản giật, đẻ non, sẩy thai, chuyển dạ đình trệ, bất tương xứng thai khung chậu. Tỷ lệ nhiễm độc thai nghén cao. Trong lúc sinh, có nhiều nguy cơ băng huyết, đẻ khó, phải can thiệp bằng các thủ thuật và phẫu thuật, bị tổn thương ở tử cung, âm đạo, âm hộ, dễ bị suy nhược toàn thân sau sinh. Nghiêm trọng hơn cả là nguy cơ tử vong mẹ và con.

Tỷ lệ tử vong trẻ em sinh ra do các bà mẹ tuổi vị thành niên trong năm đầu cao hơn so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Con của các bà mẹ vị thành niên thường có tỉ lệ nhẹ cân, bệnh tật và tử vong cao gấp nhiều lần so với con của các bà mẹ tuổi trưởng thành.

Trong số các trường hợp mang thai ngoài ý muốn, cũng có không ít vị thành niên lựa chọn nạo phá thai. Nạo phá thai dù ở tuổi nào cũng có những ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe của người phụ nữ. Nhưng ở trẻ vị thành niên, chưa đủ trưởng thành về thể chất, lý trí, tình cảm để sẵn sàng làm mẹ thì hậu quả của nạo phá thai sẽ nặng nề hơn, nguy cơ tai biến sản khoa cũng cao hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của trẻ sau này. Với tâm lý lo sợ, các em thường ngại đến cơ sở y tế công mà thường tìm đến những dịch vụ nạo phá thai tư nhân, dẫn đến nguy cơ gặp phải tai biến như: băng huyết, thủng tử cung, sót nhau, sót thai, nhiễm khuẩn và thậm chí có thể bị tử vong. Ngoài ra, khi ở tuổi VTN, các em chưa hiểu rõ những dấu hiệu của mang thai. Do đó, một số trường hợp phát hiện thì thai đã lớn, nên việc nạo phá thai rất nguy hiểm.

Không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe thể chất mà việc mang thai hay nạo phá thai còn ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống và tinh thần của VTN. Có thai sớm và nạo, phá thai sẽ làm giảm cơ hội học tập, phát triển của trẻ vị thành niên. Đặc biệt, việc nạo phá thai thường đi cùng với những ảnh hưởng lớn về tâm lý, làm cho trẻ VTN không những bị ám ảnh mà còn sợ hãi, trầm cảm, hoang mang. Trong khi đó, thanh thiếu niên mang thai chưa lập gia đình có thể phải đối mặt với sự kỳ thị hoặc từ chối của cha mẹ và bạn bè cũng như các mối đe dọa bạo lực. Những cô gái mang thai trước 18 tuổi cũng có nhiều khả năng bị bạo lực trong hôn nhân hoặc từ bạn đời sau này.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc mang thai và gia tăng tình trạng nạo, phá thai ở trẻ vị thành niên. Bước vào tuổi dậy thì, trẻ có những chuyển biến về tâm lý, tò mò về thể xác, muốn tìm tòi, khám phá về giới tính của mình và của người khác giới nên dễ bị ảnh hưởng của phim ảnh, sách báo, bạn bè hoặc người lớn về các vấn đề tình dục. Một số trẻ thiếu hẳn sự hiểu biết về thụ thai, về sinh sản cũng như việc phòng tránh thai. Tại gia đình, nhiều phụ huynh thiếu quan tâm, chăm sóc, ngại chia sẻ kiến thức giới tính cho con cái, chưa trở thành người đồng hành để chia sẻ, truyền đạt cho con kiến thức về các vấn đề này. Nhiều gia đình phó mặc con cho nhà trường và xã hội, đến khi phát hiện con trẻ có thai thì đã muộn.

Bên cạnh đó, hoạt động giáo dục giới tính, truyền thông sức khỏe tại trường học chưa thực sự hiệu quả, hầu hết sách giáo khoa đang sử dụng ở các cấp học trong nhà trường hiện nay đều không có nội dung giáo dục giới tính một cách sâu sắc và phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi. Không ít học sinh và cả giáo viên khi đề cập đến vấn đề này thì trở nên lúng túng vì coi đây là vấn đề nhạy cảm. Vì thế, trong trường học, giáo dục giới tính vẫn là một khoảng trống. Trong một số trường hợp, việc nạo phá thai còn có thể do gia đình ép buộc, bạn trai ép buộc, trẻ còn đi học, chưa có điều kiện nuôi con… Tâm lý coi phá thai là “chuyện bình thường” cũng là nguyên nhân khiến gia tăng tình trạng nạo, phá thai ở trẻ vị thành niên.

VTN là giai đoạn thay đổi về thể chất và tâm sinh lý. Vì thế, khi có con trong độ tuổi VTN, phụ huynh nên quan tâm đến con cái nhiều hơn. Thực tế độ tuổi quan hệ tình dục lần đầu giảm xuống cho thấy việc giáo dục giới tính cần thực hiện sớm hơn trước khi trẻ có thể có phát sinh quan hệ nam nữ. Phụ huynh cần nhìn nhận nghiêm túc vấn đề giáo dục giới tính cho trẻ, cung cấp cho con kiến thức về sinh sản và sức khỏe tình dục bao gồm kiến thức về các chức năng của bộ phận sinh dục, biện pháp phòng tránh thai, phòng tránh các bệnh lây qua đường tình dục để hạn chế tình trạng có thai ngoài ý muốn ở tuổi VTN. Đặc biệt, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình, xã hội, từ đó, giúp các em được trang bị đầy đủ kiến thức về giới tính và sức khoẻ sinh sản, góp phần nâng cao chất lượng dân số trong tương lai.