Chuyên gia cảnh báo: Bệnh sốt rét có nguy cơ bùng phát trở lại

Tại Việt Nam, sốt rét đang dần được khống chế, thu hẹp được phạm vi lưu hành. Năm 2018, cả nước có 4.813 bệnh nhân nhiễm ký sinh trùng sốt rét, giảm 70,16% so với năm 2009, có 12 trường hợp bệnh nhân sốt rét ác tính và 1 trường hợp tử vong do sốt rét.

Mỗi năm có hàng triệu người dân sống trong vùng sốt rét lưu hành được bảo vệ bằng biện pháp phòng chống muỗi sốt rét như phun tồn lưu và tẩm màn bằng hóa chất diệt muỗi; hàng chục ngàn bệnh nhân được cấp thuốc điều trị sốt rét miễn phí.

Mặc dù tỉ lệ mắc bệnh sốt rét và tử vong đã giảm trên toàn quốc. Tuy nhiên, gánh nặng sốt rét vẫn còn ảnh hưởng đến một số khu vực và các nhóm dân cư nhất định ở các mức độ khác nhau. Các chuyên gia y tế cảnh báo, sốt rét vẫn là mối đe dọa và có thể bùng phát trở lại. Hiện cả nước có khoảng 12 triệu người đang sống trong vùng sốt rét lưu hành đối mặt với nguy cơ mắc bệnh.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mặc dù bệnh sốt rét đã được cải thiện đáng kể so với trước đây nhưng hiện nay trên toàn cầu vẫn còn 3,2 tỉ người trên 106 quốc gia và vùng lãnh thổ có nguy cơ mắc sốt rét. Đến nay đã có 219 triệu người mắc sốt rét, trong đó 435 ngàn người tử vong do sốt rét, chủ yếu xảy ra ở trẻ em.

TS. Phùng Đức Truyền, Phó viện Trưởng Viện Sốt rét, Ký sinh trùng Côn trùng TP HCM (trực thuộc Bộ Y tế) cho hay: "Sốt rét là bệnh liên quan trực tiếp đến đời sống và đói nghèo, bệnh đang lưu hành tại nhiều địa phương trong đó khu vực Miền Trung, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ là điểm nóng".

Trong đó phải kể đến sự gia tăng lao động nhập cư là những người ít có tiếp cận với các cơ sở y tế, cũng như tỉ lệ kháng thuốc sốt rét cao trong khu vực; lao động thời vụ và các nhóm khác có nguy cơ cao nhất mắc bệnh sốt rét bao gồm cư dân sống trong rừng và bìa rừng (thường là các nhóm dân tộc thiểu số) và những người mới định cư ở rừng.

Bên cạnh đó, ý thức phòng bệnh trong cộng đồng còn hạn chế, nhiều người dân khi mắc bệnh không đi bác sĩ mà tự ý ở nhà mua thuốc uống khiến bệnh trở nặng, gây ra tình trạng ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc.

Theo PGS.TS. Lê Thành Đồng, Viện Trưởng Viện Sốt rét, Ký sinh trùng Côn trùng TP HCM, để hạn chế và tiến tới loại trừ bệnh sốt rét, cần phải tiếp tục quan tâm đầu tư các nguồn lực, nhất là cho y tế cơ sở. Nâng cao nhận thức và sự tham gia của nhân dân, đẩy mạnh hơn nữa công tác giám sát, phát hiện ca bệnh, ổ bệnh, xử lý kịp thời, hiệu quả, từng bước đẩy lùi, tiêu diệt bệnh sốt rét ở các địa phương, tiến tới loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam.

Để kết thúc bệnh sốt rét vào năm 2030 của Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn như: Ký sinh trùng kháng thuốc điều trị đặc hiệu, vấn đề điều trị tiền căn không đạt hiệu quả, muỗi kháng hóa chất, mạng lưới y tế cơ sở vẫn còn hạn chế về trang thiết bị kiến thức, đặc biệt ở những vùng sâu, vùng xa, chất lượng các biện pháp kỹ thuật, trong điều trị, dự phòng chưa cao.

Bên cạnh đó, các yếu tố kinh tế, xã hội cũng ảnh hưởng rất nhiều tới tình hình dịch bệnh như di biến động dân số ngày càng nhiều vào các vùng sốt rét lưu hành, sinh thái môi trường thay đổi, tỷ lệ hộ nghèo đói ở các vùng đồng bào dân tộc ít người còn cao...

Triệu chứng của bệnh sốt rét

Khi mới mắc bệnh, những biểu hiện ban đầu có thể thấy như sốt, ớn lạnh, vã mồ hôi, cơ thể nhức mỏi, thường xuyên buồn nôn và ói mửa và tái phát các triệu chứng mỗi 48-72 giờ, tùy theo cơ thể của từng bệnh nhân và độ nhiễm virut sốt rét.

Sốt rét thường có hai thể lâm sàng là sốt rét thể thông thường và sốt rét ác tính.

– Sốt rét thể thông thường: Là những triệu chứng thường gặp ban đầu khi mắc bệnh sốt rét và không đe dọa đến tính mạng người bệnh. Tùy cơ thể mỗi người, mà có những biểu hiện sốt khác nhau như.

Sốt điển hình với ba giai đoạn: Rét run – Sốt – Vã mồ hôi.

Sốt không điển hình: Là những biểu hiện sốt không thành cơ, hay ớn lạnh, rét và nổi da gà (ở những bệnh nhân mắc bệnh tại vùng dịch), hoặc sốt liên tục, dao động (ở bệnh nhân là trẻ em, người bị sốt rét lần đầu).

Và các biểu hiện như lá lách phình to, gan to, thiếu máu, người xanh xao, suy nhược.

– Sốt rét ác tính: Đây là trường hợp bệnh nhân sốt rét trở nặng, có những biến chứng nguy hiểm đe dọa đến tính mạng người bệnh, với các biểu hiện đặc biệt.

Sốt cao liên tục.

Rối loạn ý thức nhẹ (ngủ li bì, mơ sảng, nói lẩm bẩm…)

Rối loạn tiêu hóa: Buồn nôn, tiêu chảy, bau bụng cấp, buồn nôn, ói mửa.

Phòng tránh bệnh sốt rét

Cho đến nay vẫn chưa có các loại vắc-xin phòng tránh sốt rét, do vậy cập nhật những biện pháp phòng tránh sốt rét tại gia là vô cùng cần thiết. Đặc biệt là dân cư sinh sống tại các khu vực có thời tiết và điều kiện ẩm ướt, nhiều mưa, không sạch sẽ.

Thường xuyên dọn dẹp nhà cửa, dọn sạch những khu vực ẩm ướt, nhiều bụi bẩn để ngăn chặn muỗi phát triển. Nếu được lắp lưới chống muỗi ở khu vực cửa ra vào, cửa sổ…

Phun tồn lưu trong nhà, xịt chống côn trùng hoặc áp dụng các mẹo đuổi muỗi.

Mắc mùng và nhét mùng cẩn thận khi ngủ để tránh nguy cơ muỗi đốt vào ban đêm.

Tìm hiểu và thu thập thông tin tại địa phương mỗi khi dịch sốt rét xuất hiện để có những cách phòng tránh kịp thời. Nếu bạn hoặc người thân có những biểu hiện nghi ngờ là sốt rét thì hãy nhanh chóng tìm đến các bệnh viện và các cơ sở uy tín để được xét nghiệm, chữa trị kịp thời, ngăn chặn bệnh phát triển.